South-East Europe Textbook Network

States and Regions

Transregional Projects



(return to home page)

 Serbia

Marko Šuica

Skup istoričara Beograd-Zagreb: ISTORIJA I IDEOLOGIJA

 

SUBOTA, 24. NOVEMBRA 2001. BEOGRAD, Bioskop Rex, skup istoričara Beograd-Zagreb na temu: ISTORIJA I IDEOLOGIJA, (u okviru okruglog stola kao nametnuta tema i krajnja konsekvenca ideologizacije istorije - doprinos uobličavanju zajedničke slike i pristupa prezentaciji kritičnog doba i istorije u udžbenicima.)

 

U organizaciji Centra za antiratnu akciju, u Beogradu u okviru projekta, «Gradovi prijateljstva» koji obuhvata gradove, Beograd, Sarajevo i Zagreb, održana je tribina, okrugli sto na temu ISTORIJA I IDEOLOGIJA. U okviru ovog projekta do sada su se nekoliko puta okupljali pesnici, pisci i sociolozi iz ova tri grada, sa ciljem obnavljanja pokidanih veza tokom poslednje decenije XX veka. Po prvi put u ovoj organizaciji i sa istim zadatkom, okupili su se istoričari iz Beograda i Zagreba, dok su istoričari iz Sarajeva izostali sa skupa. U okviru hrvatske grupe istoričara našli su se Ivo Goldštajn, Ivica Prlender, Igor Graovac (iz Hrvatskog instituta za povijest ) i Andrea Feldman iz istog instituta. U grupi domaćina iz Beograda pored istoričara našli su se i sociolozi i pravnici. Ovu grupu sačinjavali su: Branka Prpa, Olivera Milosavljević, Olga Popović-Obradović sa Pravnog fakulteta, Ljubinka Trgovčević sa Fakulteta političkih nauka, Dubravka Stojanović. Skup je otvorila sociolog i ambasador SRJ u Meksiku dr. Vesna Pešić, a zatvorila istoričar Branka Prpa, direktor Istorijskog arhiva grada Beograda. Istoričar, Dubravka Stojanović koja se bavi i izučavanjem ideoloških orijentacija i stereotipa u školskim udžbenicima, naglasila je da su istorijske činjenice često bile žrtve, da su komunisti u ime bratstva i jedinstva brisali sukobe između Srba i Hrvata, dok su devedesetih nacionalistički orijentisani istoričari izvukli na površinu i potencirali sve sukobe vekovima unazad. Dubravka Stojanović je takođe naglasila da je u Srbiji devedesetih godina odnos prema jugoslovenstvu je tumačen kao «greška u srpskoj istoriji, i često se čulo da je jugoslovenstvo grobnica srpskog naroda, a sa tv ekrana je brujalo da u Srbiji jugoslovenske ideje nikad nije ni bilo, što je na kraju ušlo i u udžbenike.» Dubravka Stojanović je spominjala i stereotipe među kojima su najčešći bili «mi smo pobedička strana», «naš narod nikad nije vodio osvajačke ratove», «istorijska žrtva», «ovde su se slomila sva carstva (Vizantijsko, Tursko, Austro-Ugarsko) u sklopu čega se provlačila i želja da ovde na Balkanu, na tlu Srbije započne treći svetski rat. Među hrvatskim istoričarima Ivica Prlender je istakao da nijedno društvo istoričara nije podržavalo državotvornu hrvatsku istoriju, ali je nije ni javno osuđivalo, dok je grupa kako je nazvao «isplivalih» pisala udžbenike.

Na skupu je u sklopu otvorene diskusije donesen zajednički stav da je istoriografija 90-tih godina XX veka pomogla stvaranju plodnog tla za ratove kreiranjem «histerične» i «paranoične» svesti kao podloge za rat. Ova podloga se odrazila na svim nivoima svakodnevnog života od politike, štampe, televizije, do školskih udžbenika koji su bili opterećeni kreiranjem ksenofobičnih i šovinističkih matrica kao temelja obrazovanja i stvaranja malignih devijantnih pretpostavki percepcije sveta, nacije, slike o drugom i okoline kod dece. U tom smislu udžbenici čiji su autori podlegli stvaranju «uzvišenije» nacionalne slike pomogli stvaranju nezdrave osnove za buduća pokolenja.

Došlo se takođe do zaključka da u Hrvatskoj u akademskoj sredini među eminentnim istoričarima nije došlo do podržavanja takve instrumentalizacije istorijskih činjenica, ali je veliki broj novijih istoričara koji su se pojavili u početkom 90-tih zloupotrebljavali pravila struke. Na žalost većina akademskih istoričara se od toga nije ogradila. U Srbiji je situacija bila obrnuta, jer je poltika nacionalizma našla uporišta u akademskim krugovima, ali su se zato i pojedini profesori univerziteta na malo primećen i neefikasan način (zbog političkih prilika) pokušali suprotstaviti devijantnim tumačenjima istorije i prezentacije kako u školama tako i na univerzitetu i u javnosti.

Kao završna ideja ovog okruglog stola koja se tiče budućunosti nauke je da se interdisciplinarnim pristupom i u nauci i u udžbenicima izmeni perspektiva percepcije istorijskih događaja i činjenica. Da bi se izbegle manipulacije koje su svojstvene isključivom posmatranju istorije kroz političke događaje, potrebno je primeniti svestranost i interdiscipliarnost i u udžbenicima u smislu posmatranja međusobnih odnosa balkanskih naroda i njihove kulturološke, sociološke i ekonomske isprepletanosti i komunikacije, jer je politički aspekt međusobnih odnosa uvek moguće izmanipulisati.

contact