States and Regions

Transregional Projects

• Albania
  
• Bosnia and Hercegovina
  
• Bulgaria
  
• Croatia
  
• Cyprus
  
• Greece
  
• Hungary
  
• FYRoMacedonia
  
• Moldova
  
• Romania
  
• Slovenia
  
• Turkey
  
• Yugoslavia
        Kosovo
        Montenegro
        Serbia

(return to home page)

Nastavni plan i program za II   razred gimnazije

(2 sata tjedno – 70 godišnje)

ŽIVOT I KULTURA STARIH GRKA I RIMLJANA

I SREDNJI VIJEK 

I.                    MEDITERAN U KOJEM SE ZAČELA EUROPA

1.      MEDITERAN KAO KOLIJEVKA CIVILIZACIJE

-         Što je Mediteran?

-         Stare i nove civilizacije

-         Drevni gradovi i narodi

-         Susret religija i kultura

-         Rječnik novih pojmova

II.        ŽIVOT I KULTURA STARIH GRKA

1.      ŽIVOT NA “MOSTU TRIJU KONTINENATA”

-         Geografski položaj

-         Prirodni uvjeti za gospodarski razvoj

-         Stanovništvo

-         Rječnik novih pojmova

2.      EGEJSKI SVIJET

-         Homerova predaja

-         Velika arheološka otkrića (Schliman, Evans)

-         Rječnik novih pojmova

3.      VELIKA KOLONIZACIJA GRKA

-         Gospodarske prilike

-         Rasprostranjenost i značaj kolonija u Sredozemlju

-         Rječnik novih pojmova

4.      SREDIŠNJI GRADOVI STARE GRČKE

-         Sparta

-         Atena

-         Rječnik novih pojmova

5.      KULTURA I UMJETNOST

-         Vjerovanja i mitologija

-         Olimpijske igre

-         Književnost i glazba

-         Filozofija

-         Graditeljstvo

-         Kiparstvo i slikarstvo

-         Teatar

-         Rječnik novih pojmova

III.                HELENIZAM

      -     Makedonska prevlast u Grčkoj

      -     Filip II i Aleksandar Makedonski

      -     Znanost i umjetnost helenizma                                           

      -     Rječnik novih pojmova                                             

IV.               ŽIVOT I KULTURA STARIH RIMLJANA

1.    SREDIŽNJI DIO MEDITERANA

     -    Geografski položaj

      -     Prirodni uvjeti za gospodarski razvitak

      -     Najstariji stanovnici

      -     Rječnik novih pojmova

 2.   ETRURSKA KULTURA

       -    Gradska civilizacija

       -    Vjerovanja

       -    Umjetnost

       -    Rječnik novih pojmova

2.      DRUŠTVENO-POLITIČKO UREĐENJE STAROG RIMA

-         Smještaj grada Rima

-         Kraljevstvo

-         Republika

-         Diktatura

-         Trijumvirat

-         Carstvo / Principat   

-         Kolonat

-         Dominat

-         Rječnik novih pojmova

4.   RIMSKA VOJSKA, OSVAJANJA I VOJSKOVOĐE

-         Organizacija vojske

-         Širenje carstva

-         Rječnik novih pojmova

5.   RIMSKA KULTURA

-         Latinski jezik i pismo

-         Rimsko pravo

-         Književnost i filozofija

-         Graditeljstvo i umjetnost

-         Vjerovanje                                                                          

-         Rječnik novih pojmova                                             

V.                 POJMOVNIK SREDNJOVJEKOVLJA

1.      HILJADU GODINA SREDNJEG VIJEKA

-         Ime, periodizacija, prostor(i)

-         Rani srednji vijek: posustajanje klasične kulture. Rimska oronulost i barbarska nezrelost. Dva stoljeća mračnog srednjeg vijeka.

-         Razvijeni srednji vijek: obnavljanje antičkih iskustava. Izgradnja temelja modernih europskih dru{tava.

-         Pozni srednji vijek: društvo na vrhuncu – društvo na umoru: transformacija srednjovjekovnog mi{ljenja.

-         Rječnik novih pojmova

2.        SREDNJOVJEKOVNA EUROPA: TEHNIČKI POJAM ZA JEDAN OKVIR. OD MITSKE EUROPE DO EUROPE ECIKLOPEDISTA. EUROPA NA ČEKANJU

-       Europocentrizam: samo jedan od mogu}ih pogleda iz današnje perspektive. Multiperspektivnost povijesti: područje “revolucije” (romansko-germansko) i područje “evolucije” (anglosaksonsko-slavensko).

-       Rimska “Europa”: jedno naslijeđe za sve. Odnos standarda i varijeteta.

-       četiri srednjovjekovne /kulturološke Europe: zapadno-latinska, istočno-grčka, slavenska i arapsko-islamska.

-       Jugoistočna Europa: “Povijesni krajolik” duž Skadarskog meridijana. Prostor podjela – prostor spajanja. Geografija kao trajni faktor povijesti: ljudi nasljeđuju geografiju. Mit o rijeci Drini.

-       Rječnik novih pojmova.

VI.               ČETIRI SREDNJOVJEKOVNE EUROPE

1.      ZAPADNO-LATINSKA EUROPA: RIMSKE INSTITUCIJE, GRČKA MISAO, KRŠĆANSTVO I LATINSKI JEZIK

-         Univerzalna tema: civilizacija i barbarstvo. Prednosti civilizacije – prednosti barbara. Budućnost u rukama barbara.

-         Germani brzo ruše i sporo grade. Teško ali neizbježno zbližavanje. Rimske institucije u germansko-kršćanskom ruhu.

-         Franci: od Klodovika do Karla Velikog. Od krštenja do carskog pomazanja. Sakralizacija politike, nastanak crkvene države.

-         Carstvo Karla Velikog 800.godine: novi Rim u franačkoj verziji. Staro polazište – nova rješenja. Karolinško carstvo: div na glinenim nogama. Političko nagovještenje Europe: pogrešno polazište. Karolinška “renesansa”: obnova koja nadilazi plemenske granice, kontrapunkt partikularizmu: početni kapital za budućnost.

-         Rječnik novih pojmova.

2.      ISTONO-GRKA (BIZANTSKA) EUROPA: RIMSKE INSTITUCIJE, GRKA MISAO, KRŠĆANSTVO I GRčKI JEZIK

-         Konstatinopolis: istočni Rim. Početak razdvajanja jednog iskustva.

-         Car Justinijan (527.-563.): pobjeda grčkog jezika i kodifikacija rimskog prava. Vojnička i kulturološka reconquista: dometi i značenja.

-         Jedina država ranog srednjeg vijeka dostojna tog imena

-         Slaveni u Bizantskom carstvu: učenici i učitelji. Kulturna interakcija hiljadugodišnjeg trajanja.

-         Rječnik novih pojmova.

3.      SLAVENSKA EUROPA: RIMSKE INSTITUCIJE, GRČKA MISAO, KRŠĆANSTVO I SLAVENSKI JEZIK/JEZICI

-         Slavenski narodi među “putujćim” narodima Europe

-         Tehnička (geografska) podjela

-         Kasna antika i etabliranje kršćanstva među južnim Slavenima. Iliromansko-kršćanska kulturna simbioza. živjeti pod novim uvjetima.

-         Epohalna misija solunske braće (Ćirila i Metodija): početak slavenske pismenosti, nastanak “trećeg svijeta”.

-         Rječnik novih pojmova

4.      ARAPSKO-ISLAMSKA EUROPA

-         Nova vjera nasuprot starim vjerama. Pojava i širenje islama. Muhamed a. s. i hidžra. Početak nove epohe, početak nove kulture.

-         Originalnost arapsko-islamske sinteze: oduševljenje za novu vjeru.

-         Arapski kalifati u Damasku i Bagdadu. Svjetska misija arapsko-islamske kulture.

-         Arapi i kršćanski svijet. Dvije svjetske sile: Saraceni i Rimljani

-         Rječnik novih pojmova                                            

VII.             ZAPADNO-EUROPSKO I BOSANSKO SREDNJOVJEKOVLJE: ODBIJANJA I PRIVLAČENJA

1.      BILANS PET STOLJEĆA ZAPADNO –EUROPSKE POVIJESTI (V.-X.ST.)

-         Germanske države na Zapadu: nasljednice rimskog političkog sistema. Usvajanje rimskih pravnih institucija. Salijski zakonik: kodifikacija običajnog prava i “plemenskog separatizma”.

-         Europa bez gradova u lokalnim granicama: trijumf naturalne privrede

-         Uloga benediktinskih samostana: samostan kao “grad”.

-         Smjer crkveno političkog razvoja: prema dvije Crkve, prema blokovskom sistemu, prema balansu moći

-         Rječnik novih pojmova

2.      JUŽNOSLAVENSKI SVIJET NA RAZMEĐI ISTOKA I ZAPADA

-         Južnoslavenska “heptarhija”: prekoračenje praga nove povijesti

-         Zapad gleda prema Rimu, Istok prema Konstatinopolisu. Trajni rezultat povijesti nakon crkvenog raskola 1054.godine.

-         Pripadati Istoku, pripadati Zapadu: dvije strane jedne medalje

-         Društva u nastajanju: “spratovi društava”. Državno-politička nomenklatura ranog srednjeg vijeka: plemenska država i rimsko pravo.

-         Rječnik novih pojmova.

3.      BOSANSKO-HUMSKA RANOSLAVENSKA STOLJE]A

-         Nacionalne/nacionalističke historiografije i bosansko srednjovjekovlje. Čija je Bosna ili šta se stvarno dogodilo? “Privatizacija” prošlosti ili povijest kao oruđe života?

-         Europske ranosrednjovjekovne kulturne grupe u Bosni i Humu: intenzitet i dometi zračenja, preplitanja i stapanja. Između mediteranskih i srednjoeuropskih kulturnih utjecaja: konstanta koja se ponavlja od pretpovijesti. Rukopis geografije – najstariji “udžbenik” povijesti. Bosansko-humsko društvo ranog srednjeg vijeka: vidovi privređivanja, vjerska shvaćanja, običaji, oblikovanje životnog ambijenta. Tragovi pismenosti. Kristalizacija staleža.

-         Ime rijeke – ime zemlje. Od Konstatina Porfirogeneta do bana Kulina. Prvi poznati bosanski vladari i odnosi sa susjedima.

-         Crkvena organizacija i crkvena arhitektura ranog srednjeg vijeka. Prvi val urbanizacije srednjovjekovne Bosne.

-         Rječnik novih pojmova

4.      XIII. STOLJE]E: ROĐENJE NOVE EUROPE

-         Europa gradova, trgovine, univerziteta i gotičkih katedrala. Sekularizacija obrazovanja. Od poljoprivredne prema pomorskoj civilizaciji. Zlatni dukat: “dolar” srednjeg vijeka. Oblikovanje protostruktura modernih europskih društava.

-         Demografska obnova i nove tehnike.

-         Početak trgovinske revolucije. Razgradnja tradicionalne društvene slike: nastanak četvrtog stupa društva.

-         Univerzalno papinstvo i križarski pohodi.

-         Rječnik novih pojmova.

5.      REAKCIJA BOSANSKO-HUMSKE PERIFERIJE

-         Raspad europskog crkveno-političko-blokovskog sistema: pad Carigrada u četvrtoj križarskoj vojni (1202.-1204.). Bizant u defanzivi: uspostava nove mreže crkveno-političke subordinacije u Jugoistočnoj Europi. Velika historija i njezine posljedice na rubnim područjima.

-         Odvajanje bosanske biskupije od države. Država bez biskupije: država na jednoj nozi.

-         Izrastanje alternativne biskupije: Crkva bosanska

-         Sadržaj propuštene šanse: izgubljeno XIII. stoljeće

-         Rječnik novih pojmova

6.      NA ISHODIŠTU “NOVOG” BOSANSKOG SREDNJOVJEKOVLJA: BAN STJEPAN II. KOTROMANI] (1322.-1353.)

-         Pješčani sat okrenut na drugu stranu. Preobražaji prema zapadno-europskom “receptu”: rudarstvo, trgovina i gradovi u dosluhu. Drugi val urbanizacije srednjovjekovne Bosne. Blagotvorni utjecaj gradova, “motora u neprestanom radu”. Ekonomija – rezom političke akcije.

-         Od patrimonijalnih shvaćanja prema zrelom feudalizmu i kodificiranom pravu. Dvorska država. Dinastička obzorja Kotromanića.

-         Osnivanje Bosanske franjevačke vikarije. Srednjovjekovna Bosna i tzv. neetablirano kršćanstvo.

-         Pismenost: najvažniji pokazatelj kulturnog razvoja društva. Bosanska (zapadna) ćirilica.

-         Rječnik novih pojmova                                        

VIII.           STOŽERNE DRŽAVE ZAPADNE EUROPE U XIII. i XIV. STOLJEĆU

1.      RAZLIČITA ISKUSTVA, RAZLIČITI PUTEVI: POLITIČKA FRAGMENTIRANOST KAO PRAVILO

-         Preporod Francuske

-         Filip II. August (1180.-1223.), Luj IX. Sveti, Filip IV. Lijepi. Francuski kraljevi u borbi za osvajanje svoga kraljevstva. Pariz: europska Atina.

-         Arapsko-islamski utjecaji na francusku kulturu. Gotička umjetnost: univerzalni kulturološki “jezik” Zapadne Europe.

-         Stogodišnji rat i Ivana Orleanska. Nastanak francuske “nacionalne” crkve.

-         Rječnik novih pojmova

2.      OTOČNO ISKUSTVO ENGLESKE

-         Dvije sastavnice engleske povijesti: Anglo-Sasi i Normani

-         Francuski Plantageneti na engleskom prijestolju

-         Velika povelja sloboda i početak engleskog parlamenta

-         Nerazrješiva povezanost Engleske i Francuske. Reforma Johna Vicklifa i nastanak engleske “nacionalne” crkve.

-         Rječnik novih pojmova

3.      ISPRAZNA SLAVA: PARADOKSALNA SUDBINA CARSTVA NA ZAPADU

-         Od Karla Velikog do Otona I.: pretećak teret za Njemačku. Sukob papstva i carstva.

-         Friedrich I. Barbarosa i Friedrich II. Hohenstaufen. Minorni učinak Carstva: rezultati sa kontraefektima.

-         Luksemburgovci u Carstvu: Sigismund Luksemburški rani makijavelijanski model europskog vladara. Odnosi sa Češkom, reforma Jana Husa i husitski ratovi. Nastanak Češke “nacionalne” crkve.

-         Najava reformacije: konfesionalizacija i politička pluralizacija zapadne Europe

-         Rječnik novih pojmova

IX.               NA RUBOVIMA ZAPADNE EUROPE

1.      JUŽNOSLAVENSKI SVIJET I UGARSKA: ISKUSTVO DUGO PET STOLJEĆA

-         Kako su “ljudožderi” postali najkatoličkiji kraljevi?

-         Zemlje “svete krune” Ugarske: politička fikcija održavana nasiljem

-         Jadranska sinteza Ludovika I. Anžuvinca i srednjoeuropske vizije Sigismunda Luksemburškog

-         Ugarska kao posrednik u kulturnoj razmjeni južnoslavenskog svijeta i srednjo-istočne Europe. Davanja i primanja u sferi dvorske kulture. Rudari Sasi: integrativni faktor između srednjo-istočne Europe i južnoslavenskog svijeta.

-         Rječnik novih pojmova

2.      JUŽNOSLAVENSKI I MEDITERANSKI SVIJET: VRATA RAZMJENE OTVORENA STOLJEĆIMA

-         Mediteran, “bazen usred vrta”: katalizator povijesti

-         Duž antičko-rimskih puteva: razmjena ljudi, roba i ideja

-         Dva najvažnija predstavnika/posrednika Mediterana: Dubrovnik i Venecija

-         Dubrovačke kolonije: kontinentalni “Mediteran” na Balkanu

-         Rječnik novih pojmova

3.      JUNOSLAVENSKI SVIJET I OSMANSKO CARSTVO

-         Ukorijenjene predrasude: razdvajanje postignu}a na estetskom i političkom planu

-         Nastanak i razvoj Osmanskog Carstva

-         Osmanska vojna lepeza u jugoistočnoj Europi koncem XIV. stoljeća. Osvajanje Carigrada 1453.: Osmansko Carstvo najjača vojna sila Europe.

-         Početak širenja i primanja islama među Južnim Slavenima

-         Rječnik novih pojmova                                           

X.                 LJETO I JESEN BOSANSKOG SREDNJOVJEKOVLJA

1.      BOSANSKO KRALJEVSTVO KOTROMANIA

-         Najmlađa europska monarhija

-         Sakralni karakter ideje kraljevstva: krunidbeni obred

-         Mile(ševo) – Arnautovići : krunidbena i grobna crkva Kotromanića

-         Okrunjenje Tvrtka I. Kotromanića 1377.: vladar samodržac, istočni model vladara/vlasti. Širenje granica: izlazak Bosne na istočni Jadran

-         Rječnik novih pojmova

2        BOSANSKA DRŽAVA U CRKVENO-POLITIČKOJ HIJERARHIJI SREDNJOVJEKOVNE EUROPE

-         Sistem funkcioniranja srednjovjekovne države: politički narod i predstavničke ustanove.

-         Teorija i praksa crkveno-političke subordinacije

-         Razlaz Bosne i Rima sredinom XIII. stoljeća. Konfesionalizacija i politička pluralizacija bosanskog srednjovjekovlja.

-         Kruna i mistično tijelo kraljevstva. Dislokacija grobne crkve na Bobovac. Ideologija monarhije: kruna i vladarski grobovi na istom mjestu.

-         Rječnik novih pojmova

2.      PROPAST DRŽAVE PRIPREMANA SA SVIH STRANA  

-         Unutarnji i vanjski razlozi katastrofe

-         Bosanska država u međublokovskom stisku Ugarske i Osmanskog Carstva: poligon odmjeravanja snaga velikih sila.

-         1463. godina: kraj jedne i početak druge političke stvarnosti. “Pred očima svijeta gori jedno ugledno kraljevstvo”.

-         Tradicija bosanske države nakon 1463.

-         Rječnik novih pojmova

3.      MATERIJALIZACIJA VLADARSKE IDEOLOGIJE

-         Sakralna i profana arhitektura: romaničko-gotičke varijacije

-         Vladarsko znakovlje: kruna, skiptar, prijestolje i vladarska jabuka

-         Vladarski ideal: kralj, vitez i svetac. Vladarski realitet: makijavelijanski principi.

-         Herldika: “Stenografija povijesti”

-         Rječnik novih pojmova

4.      STILIZACIJA ŽIVOTA FEUDALNE ELITE

-         Ideja lijepog u srednjem vijeku

-         Kultura stanovanja. Internacionalni stil odijevanja. Kultura knjige: romaničko-gotičke iluminacije.

-         Bosansko srebro i zlato

-         Dvorska zabava i razbibriga

-         Rječnik novih pojmova

5.      DVA KURIOZITETA SREDNJOVJEKOVNE BOSANSKE POVIJESTI: CRKVA BOSANSKA I STEĆCI

-         Crkva bosanska: od mita do znastvenog objašnjenja. Sveci i heretici: dualistička sudbina srednjovjekovnog čovjeka.

-         Ni Istok, ni Zapad: vjera bosanska. Kršćanska konfesija kao model identifikacije: društvena uloga Crkve bosanske: Crkva, dvor i vlastela.

-         Ustrojstvo Crkve bosanske. Bosanski i strani izvori o Crkvi bosanskoj. Skriptoriji Crkve bosanske kao centri pismenosti.

-         Nestanak Crkve bosanske

-         Rječnik novih pojmova

6.      BOSANSKI MRAMOROVI – STEĆCI

-         U kontinuitetu vremena i prostora

-         Oblici i simboli stećaka. Natpisi na ste}cima i pučka pismenost.

-         Umje}e umiranja. Individualizacija i humanizacija smrti.

-         Zagonetka smrti. Ideja groba – ideja vječne kuće.

-         Rječnik novih pojmova                                         

XI.               SVE JE ISTO, SVE JE RAZLIČITO

1.      SREDSTVA I DOMETI KOMUNIKACIJE

-         Razine komunikacije u predliterarnoj kulturi. Dugi put informacija: prirodno i natprirodno u slici svijeta. Nepoznati uzroci bolesti: povod za širenje psihoze.

-         Pismo i pisma, jezik i jezici. Povlašteni i oni koji to nisu.

-         Kopneni i pomorski putevi: cirkulacija novca i informacija. Informacija na početku i na kraju puta.

-         Knjiga: dostupna samo povlaštenima. Biblijska slika povijesti.

-         Rječnik novih pojmova

2.      GEOGRAFSKA OBZORJA

-         Zemlja u središtu svemira

-         Geografski vodiči

-         Istraživanje svijeta

-         Najduži put: Put svile

-         Rječnik novih pojmova

XII. VALORIZACIJA I INTERPRETACIJA

1.      ZA JEDNE POČETAK, ZA DRUGE KRAJ EPOHE: POVIJEST PIĆU POBJEDNICI

-         Dogođeno i ispričano: nikad u potpunom suglasju. Odnos kontinuiteta i diskontinuiteta

-         Jedan od putova znanja: stalna otvorenost povijesti koja izmiče shematskim interpretacijama

-         Mračni ili fantastični srednji vijek?

-         Epilog. Kultura: »Najveća ličnost povijesti«

-         Rječnik novih pojmova                                          

LITERATURA:

-         Predrag Matvejević, Mediteranski brevijar, Ljubljana, 1990.

-         F. Chamoux, Grčka civilizacija, Zagreb, 1970.

-         Christian Meier and Robert Kimber, Athens: A Portrait of the City in its Golden Age ( History Wiz Books ).

-         Michael Grant, Myths of the Greeks and Romans (History Wiz Books).

-         Robert Morkot, The Penguin Historical Atlas of Ancient Greece ( History Wiz Books).

-         John Boardman, Oswyn Murray and Jaspar Griffin, The Oxford Illustrated History of Greece and the Hellenistic World (History Wiz Books).

-         A. N. Maškin, Historija starog Rima, Beograd, 1951.

-         P. Grimal, Rimska civilizacija, Beograd, 1968.

-         Gaj. J. Cezar, Galski i gra|anski rat, Beograd, 1980.

-         O. Neurath, Historija antičke privrede, Beograd, 1947.

-         Edward Gibbon, The Decline and Fall of the Roman Empire (History Wiz Books).

-         C. M. Wells, The Roman Empire (History Wiz Books).

-         John Boardman, The Oxford Illustrated History of the Roman World (History Wiz Books).

-         Ivo Bojanovski, Dolabelin sistem cesta u rimskoj provinciji Dalmaciji, Sarajevo, 1974.

-         Ivo Bojanovski, Bosna i Hercegovina u antičko doba, Sarajevo, 1988.

-         Đuro Basler, Arhitektura kasnoantičkog doba u Bosni i Hercegovini, Sarajevo, 1972.

                    - Pavo Anđelić, Srednjovjekovni pečati iz Bosne i Hercegovine,                                    Djela ANU BiH, Knjiga 38., Odjeljenje društvenih nauka, Sarajevo, 1970.

-         Pogled na franjevačko graditeljstvo XIV. i XV. vijeka u Bosni, Radovi sa simpozija: Srednjovjekovna Bosna i evropska kultura. Izdanja Muzeja grada Zenice, III., Zenica, 1973.

-         Bobovac i Kraljeva Sutjeska. Stolna mjesta bosanskih vladara u XIV. i XV. stoljeću, Veselin Masleša, Sarajevo, 1973.

-         Krunidbena i grobna crkva bosanskih vladara u Milama (Arnautovićima) kod Visokog, GZM, NS, (A), XXXIV./1979., Sarajevo, 1980.

-         Doba srednjovjekovne bosanske države, u: Kulturna historija Bosne i Hercegovine, Veselin Masleša, Sarajevo, 1984.

-         Anto Babi}, O pitanju formiranja srednjovjekovne bosanske države, Radovi ND BiH, III., Sarajevo, 1955.

-         Diplomatska služba u srednjovjekovnoj Bosni, u: Iz istorije srednjovjekovne Bosne, Svjetlost, Sarajevo, 1972.

-         Franz Babinger, Mehmed Osvaja~ i njegovo doba, Matica Srpska, 1968.

-         Fernand Braudel, Civilizacije kroz povijest, Globus, Zagreb, 1990.

-         Sima Ćirković, Istorija srednjovjekovne bosanske države, SKZ, Beograd, 1964.

-         Odjeci ritersko-dvorjanske kulture u Bosni krajem srednjeg vijeka, Radovi sa simpozija: Srednjovjekovna Bosna i evropska kultura, III., Zenica, 1973.

-         Susreti velikih civilizacija oko 1300. Istok i Zapad u jugoistočnoj Evropi, JI^, 14./1.-2., Beograd, 1975.

-         Bosanska crkva u bosanskoj državi, u: Prilozi za istoriju, I., Društvo i privreda srednjovjekovne bosanske države, ANU BiH, Posebna izdanja, Knjiga LXXIX, Odjeljenja društvenih nauka, Knjiga, 17., Sarajevo, 1987.

-         Dvor i kultura u srednjovjekovnoj bosanskoj državi, u: Bosna i Hercegovina u tokovima istorijskih i kulturnih kretanja u jugoistočnoj Evropi, posebna izdanja, Zemaljski muzej, Sarajevo, 1989.

-         Gregor ^remoćnik, Bosanske i humske povelje srednjeg vijeka, II. Posebni otisak iz GZM, Sarajevo, 1949./50.

-         Sreć}ko M. Džaja, Bosansko srednjovjekovlje kroz prizmu bosanske krune, grba i biskupije, Jukić, 15., Sarajevo, 1985.

-         Ideološki i politološki aspekti propasti bosanskog kraljevstva 1463.godine, Christiana Croatica Periodica, X./18., Zagreb, 1986.

-         Konfesionalnost i nacionalnost Bosne i Hercegovine. Predemancipacijsko razdoblje 1463.-1804., 2, popravljeno i dopunjeno izdanje, Mostar, 1999.

-         J. Le Goff, Srednjovjekovna civilizacija Zapadne Evrope, Jugoslavija, Beograd, 1974.

-         Adem Handžić, Rudnici u Bosni u drugoj polovini XV. stoljeća, prilozi za orijentalnu filologiju, Orijentalni institut u Sarajevu, XXVI./1976., Sarajevo, 1978.

-         Johan Huzinga, Jesen srednjeg vijeka, Naprijed, Zagreb, 1991.

-         Nada Klaić, Srednjovjekovna Bosna. Politički položaj bosanskih vladara do Tvrtkove krunidbe (1377.), GZH, Zagreb, 1989.

-         Desanka Kovačević, Trgovina u srednjovjekovnoj Bosni, ND BiH, Knjiga 18., Odjeljenje istorijsko-filoloških nauka, Sarajevo, 1961.

-         Desanka Kovačević – Kojić, Gradska naselja srednjovjekovne bosanske države, Veselin Masleša, Sarajevo, 1978.

-         Dubravko Lovrenović, Bosansko-humski mramorovi – stećci, Bosna franciscana, 7., Sarajevo, 1997.

-         Bosansko srednjovjekovlje u svjetlu kristijanizacije vladarske ideologije, Bosna franciscana, 8., Sarajevo, 1997.

-         Roberto Lopez, Rođenje Evrope, Školska knjiga, Zagreb, 1978.

-         Dominik Mandić, Bogomilska crkva bosanskih krstjana, Chicago, 1962.

-         Jozef Matus, Osmansko carstvo, Školska knjiga, Zagreb, 1992.

-         Nada Miletić, Ste}ci u: Umetnost na tlu Jugoslavije, Beograd-Zagreb-Mostar, 1982.

-         A. L. Morton, Istorija Engleske, Veselin Masleša, Sarajevo, 1955.

-         Dmitrij Obolenski, Vizantijski komonvelt, Prosveta-SKZ, Beograd, 1991.

-         Georgije Ostrogorski, Istorija Vizantije, SKZ, Beograd, 1969.

-         Leon Petrović, Kršćani bosanske crkve, Dobri pastir, Sarajevo, 1953.

-         Henri Pirenne, Povijest Evrope od seobe naroda do XVI. stoljeća, Kultura, Zagreb, 1956.

-         The Times Atlas svjetske povijesti, Cankarjeva založba, GZH, Zagreb, 1987.

-         Tomislav Raukar, Hrvatsko srednjovjekovlje (prostor, ljudi, ideje), Školska knjiga – Zavod za hrvatsku povijest Filozofskog fakulteta u Zagrebu, Zagreb, 1997.

-         Paul Sete, Epohe svjetske istorije, Veselin Masleša, Sarajevo, 1963.

-         Marian Wenzel, Ukrasni motivi na ste}cima, Veselin Masleša, Sarajevo, 1965.

-         Bartol Zmajić, Heraldika, Zagreb, 1971.