States and Regions

Transregional Projects

• Albania
  
• Bosnia and Hercegovina
  
• Bulgaria
  
• Croatia
  
• Cyprus
  
• Greece
  
• Hungary
  
• FYRoMacedonia
  
• Moldova
  
• Romania
  
• Slovenia
  
• Turkey
  
• Yugoslavia
        Kosovo
        Montenegro
        Serbia

(return to home page)

Istraživački tim Instituta za pedagoška istraživanja

• Dr Snežana Joksimović, naučni savetnik

• Dr Slavica Maksić, viši naučni saradnik

• Dr Aleksandra Petrović, naučni saradnik

• Mr Dragan Janjetović, istraživač-saradnik

• Olivera Jevtić, istraživač-pripravnik

U našem društvu se poslednjih godina često raspravlja o religijskom obrazovanju mladih, i još konkretnije, o uvodjenju veronauke u škole. O tome se raspravlja u medijima, na stručnim i naučnim skupovima, u svakodnevnim razgovorima gradjana, a u poslednje vreme se vrše i istraživanja koja imaju za cilj da utvrde šta pojedine kategorije stanovništva misle o uvodjenju verske nastave u škole. Rezultati istraživanja javnog mnenja, koje je Institut za filosofiju i sociologiju Filozofskog fakulteta u Nikšiću sproveo 1997. godine, pokazuju da 64% ispitanih gradjana Crne Gore ima pozitivan stav prema uvodjenju veronauke u škole, 18% je protiv, dok ostali nemaju odredjeni stav (Laušević, 1997). Prema podacima ispitivanja javnog mnjenja gradjana Srbije tokom juna 2001. godine, do kojih je došao Centar za proučavanje alternativa, znatan broj gradjana (58%) podržava ideju o uvodjenju veronauke u škole ali samo za one koji to žele, kao fakultativan a ne kao obavezan predmet (Vasović, 2001). Na osnovu ispitivanja mišljenja studenata svetovnih i teoloških fakulteta u Beogradu, zaključeno je da je većina (75%) ispitanih studenata za uvodjenje novog predmeta o religiji, pri čemu se 40% zalaže za versku nastavu ili veronauku, a 60% smatra da to treba da bude deo religijske kulture u okviru religijskog obrazovanja ili istorije religije (Kuburić, 1997). Stavovi zavise od toga o kojim je studentima reč: studenti Bogoslovskog fakulteta su prevashodno za klasičnu veronauku, studenti protestantskog Teološkog fakulteta su za religiijsko obrazovanje, dok su studenti svetovnih fakulteta podeljeni na one koji se pre svega zalažu za obrazovanje u kulturnoj tradiciji, one koji su za neutralno informisanje i one koji su za veronauku u smislu formiranja religiozne ličnosti (Kuburić, 1999). Treba istaći da se podaci pojedinih istraživanja teško mogu medjusobno porediti kako zbog različitog vremenskog perioda u kome je ispitivanje sprovedeno, tako i zbog neujednačenosti uzoraka i načina formulisanja postavljenih pitanja.

Pošto je pre svega reč o nastavi veronauke u školi, postavlja se pitanje šta o tome misle oni kojih se to neposredno tiče, a to su učenici i oni koji su to donedavno bili, dakle studenti. Rezultati ispitivanja mišljenja učenika srednjih škola i studenata u Beogradu, koje je Institut za pedagoška istraživanja sproveo početkom 2001. godine, pokazuju da je većina mladih zainteresovana za sticanje znanja o veri u školi, odnosno tokom studija (Petrović i Božièković, 2001.). Medjutim, treba istaći da je pozitivan stav prema uvodjenju verske nastave često praćen mišljenjem da ova nastava treba da bude fakultativna (izborna) , što znači da nastavu veronauke treba da pohadjaju samo oni koji to žele i koji se za to slobodno opredele. S obzirom na nesporan uticaj porodice na vrednosti dece i mladih, može se pretpostaviti da su stavovi učenika i studenata u znatnoj meri uslovljeni stavovima njihovih roditelja, kao i odredjenim porodičnim karakteristikama. Da bi slika o stavovima prema uvodjenju nastave veronauke u škole bila potpunija, potrebno je saznati šta o tome misle roditelji školske dece. Ovo je važno ne samo zato što odluka mladih o pohadjanju verske nastave u većoj ili manjoj meri zavisi od mišljenja njihovih roditelja, već i zbog toga što su, kada je reč o mladjim učenicima, upravo roditelji ti koji treba da odluče da li će njihova deca pohadjati nastavu veronauke. Stoga je Institut za pedagoška istraživanja u saradnji sa Saveznim ministarstvom vera izvršio ispitivanje koje je imalo za cilj da utvrdi stavove roditelja školske dece prema uvodjenju veronauke u škole.

Ispitivanje je sprovedeno tokom juna 2001. godine na uzorku od 512 roditelja. Uzorkom je obuhvaćeno 326 (64%) roditelja u Beogradu, 92 (18%) roditelja u Subotici i 94 (18%) iz Novog Pazara. Ispitanici iz Subotice i Novog Pazara su uključeni u uzorak kako bi bili obuhvaćeni stanovnici multikonfesionalnih sredina i propadnici različitih konfesija. U uzorku preovladjuju pripadnice ženskog pola, najčešće majke (63%), dok su muškarci, odnosno očevi zastupljeni u manjem broju (37%). Ovakav odnos je uslovljen time što je obično ispitivan samo jedan roditelj, a majke su ispoljile veću spremnost da učestvuju u istraživanju.

S obzirom na školski uzrast dece čiji su roditelji obuhvaćeni istraživanjem, najviše je onih koji imaju decu osnovnoškolskog uzrasta ili pored osnovnoškolaca imaju i decu predškolskog uzrasta (54%), svaki peti ispitanik (21%) ima decu i u osnovnoj i u srednjoj školi, 18% je onih čija deca pohadjaju srednju školu. Uzorkom je obuhvaćeno i 9% roditelja koji imaju samo decu predškolskog uzrasta, kao i 7% onih čija su deca završila srednju školu.

Osnovni cilj sprovednog ispitivanja bio je da se utvrde stavovi roditelja prema uvodjenju veronauke u škole i da se saznaju razlozi odredjenih opredeljenja. Pored direktnog pitanja kojim je od ispitanika traženo da obrazlože svoje stavove prema uvodjenju veronauke, prikupljeni su i podaci o njihovim sociodemografskim i drugim karakteristikama kako bi se videlo koliko su iskazani stavovi uslovljeni pojedinim ličnim svojstvima i drugim obeležjima ispitanih roditelja. Treba istaći da su isptanici pokazali veliku spremnost da uèestvuju u anketnom ispitivanju i da su vrlo detaljno i savesno odgovarali na postavljena pitanja, što ukazuje na motivisanost i zainteresovanost roditelja za ovu tematiku. Dobijeni podaci pokazuju da je većina ispitanih roditelja (71%) za uvodjenje veronauke u škole, pri čemu se 13% opredeljuje za odgovor koji označava veći intenzitet pozitivnog stava (neophodna je), a 58% iskazuje umereno pozitivan stav (potrebna je). Protiv uvodjenja veronauke je 13% ispitanika , od kojih 9% smatra da je nastava veronauke u školi nepotrebna, a 4% da uopšte nije potrebna. Izvestan broj ispitanih roditelja (17%) nije ni za ni protiv (neodlučan), što verovatno znači da nemaju formiran stav o ovom pitanju. Ispitanicima je ponuđena mogućnost da obrazlože svoje odgovore, bilo da su za ili protiv uvođenja veronauke, i to tako što će sami formulisati razloge za određeno opredeljenje, što znači da im obrazloženja nisu sugerisana, već da je ovo pitanje bilo otvorenog tipa. Svoje odgovore obrazložilo je 3o6 (6o%) ispitanika, što govori o njihovoj zainteresovanosti za ovu problematiku pogotovu kada se ima u vidu da u mnogim ispitivanjima pitanja otvorenog tipa često ostaju bez odgovora. Neki ispitanici su navodili više objašnjenja (razloga), zbog čega je broj dobijenih odgovora (obrazloženja) veći od broja onih koji su na ovo pitanje odgovorili.

Oni koji su protiv uvođenja veronauke, svoj stav najčešće obrazlažu mišljenjem da nastava veronauke ne treba da se izvodi u školi, već je to stvar porodice, odnosno crkve i da deca već stiču versko obrazovanje u porodici i pri crkvi. Ovakvo mišljenje zastupa 42 ispitanika, što u odnosu na ukupan broj onih koji su protiv (66) iznosi 64%. Evo nekih odgovora koji to ilustruju: "Veronauka u školi je nepotrebna zato što ovaj narod tradicionalno održava svoju veru i prenosi običaje na svoja pokolenja"; "Dovoljno je u krugu porodice edukovati dete kroz običaje i tradiciju koja se primenjuje u obeležavanju praznika.";"Moja deca idu u crkvu i tamo uče veronauku"; "Sva potrebna znanja mogu se naučiti i na druge načine, a ne u školi". Sledeći razlog protiv uvođenja verske nastave je preobimnost gradiva i velika opterećenost učenika (15%), a sa istom učestalošću se javlja i mišljenje da je to stvar pojedinca i njegovog slobodnog izbora ("Na svakom čoveku je da sam odluči da li će i kada početi o tome da razmišlja"). Među argumentima protiv uvođenja veronauke kao posebnog predmeta još se navodi mogućnost da se potrebna znanja mogu sticati kroz druge predmete ( odnosno da veronauku treba učiti kroz druge predmete), nedostatak stručnog kadra, nepripremljenost za uvodjenje veronauke ("Još kao društvo nismo sazreli za veronauku").

Medju razlozima za uvođenje nastave veronauke u škole, najčešće se ističe potreba za upoznavanjem sopstvene vere, vraćanje korenima i očuvanje tradicije (34 %), a sledeći razlog po učestalosti navođenja ( 21%) odnosi se na saznajnu funkciju verske nastave (sticanje opšte kulture i obrazovanja, širi pogled na svet, sticanje znanja o drugim religijama). Jedan od argumenata za uvođenje veronauke (15%) je njena vaspitna uloga u širem smislu (razvijanje moralnih vrednosti, verska tolerancija, poštovanje sveta oko sebe, razvoj ličnosti, prevencija asocijalnog ponašanja). Izvestan broj građana (6%) smatra da bi veronauka doprinela da se deca sačuvaju od sekti. Pomenuto ispitivanje javnog mnenja građana Srbije (Vasović, 2001) pokazuje da među navedenim razlozima za uvođenje veronauke u škole građani najčešće (46%) biraju sledeće tvrdnje: "Veronauka bi doprinela očuvanju tradicije i razvoju nacionalne svesti" i "Veronauka bi doprinela boljem moralnom vaspitanju" (41%). Iako ovi podaci nisu sasvim uporedivi sa podacima našeg istraživanja (u ispitivanju javnog mnenja ispitanicima su ponuđene određene tvrdnje u odnosu na koje su se oni opredeljivali, dok su u našem ispitivanju ispitanici sami formulisali razloge kojima su objašnjavali svoje stavove o uvođenju veronauke), ipak se može uočiti da su očuvanje tradicije i moralno vaspitanje obrazloženja koja se navode u oba istraživanja. Ispitivanje učenika i studenata (Petrović i Božičković, 2001) pokazuje da mladi koji su za uvođenje veronauke kao razlog takođe navode vraćanje tradicionalnim vrednostima građana.

Relativno mali broj roditelja (6 %) od nastave veronauke očekuju da kod dece i mladih razvija religioznost i stvara vernike, što je razumljivo, jer to zaista nije i ne treba da bude funkcija škole. U protivnom bi škola suviše zadirala u privatnost i ugrožavala integritet i pravo na slobodan izbor pojedinca. To naravno ne znači ni neutralno informisanje, pogotovu što informisanje i obrazovanje ne mogu biti neutralni, jer se u osnovi svakog znanja nalaze i određene vrednosti. Kao što se s pravom ukazuje, vrednosno angažovano obrazovanje može biti ideološki neutralno ukoliko se kroz obrazovanje prenosi određena slika čoveka koja je za društvo prihvatljiva ali koja ne treba da bude praćena odobravanjem (Babić, 1988). To znači da mladima kroz obrazovanje, uključujući i versku nastavu, treba pružiti određene vrednosti, ali ih ne nametati, a njihovo će usvajanje zavisiti od brojnih drugih faktora, između ostalog i od načina na koje su prezentovane.

Šta ispitani roditelji očekuju od nastave veronauke može se saznati i iz njihovih odgovora na pitanje o tome koja bi bila svrha uvođenja veronauke u škole. Najveći broj svrhu veronauke vidi u tome da deca steknu znanja o svojoj veri (56%), 7% ispitanika očekuje da se deci kroz nastavu veronauke pruže znanja o različitim religijama, dok samo 6% roditelja smatra da je cilj veronauke da deca postanu vernici. Sticanje znanja o svojoj veri kao cilj verske nastave najčešće ističu pripadnici pravoslavne veroispovesti (70%), potom katolici (49%), i najzad muslimani (38%). Na drugoj strani, za sticanje znanja o različiim religijama najviše se zalažu pripadnici islamske veroispovesti (46%), pa katoličke (39%) a najmanje pravoslavci (23%). Među roditeljima koji se zalažu za uvođenje veronauke u škole većina (69%) smatra da veronauka treba da bude izborni predmet za one koji to žele, dok je 31% za to da veronauka bude obavezni predmet za sve učenike. Da veronauka bude obavezan predmet najviše se zalažu pripadnici islamske veroispovesti (43%), dok je ovakvo mišljenje manje zastupljeno među pravoslavcima (26%) i katolicima (21%).

Kada je reč o načinu ocenjivanja, samo 12% ispitanih roditelja misli da znanja iz veronauke treba ocenjivati brojčanim ocenama od jedan do pet, 35% se zalaže za opisno ocenjivanje (zadovoljava/ne zadovoljava), a još je više onih (43%) koji smatraju da znanja iz veronauke ne treba ocenjivati. Podaci ispitivanja javnog mnenja (Vasović, 2001) takođe pokazuju da većina građana (55%) smatra da veronauku ne treba ocenjivati, 11% je za to da se veronauka ocenjuje, a 34% je neodlučnih.

Prema mišljenju većine roditelja (67%) nastava veronauke treba da se realizuje u školi sa povremenim posetama verskim ustanovama, 15% smatra da nastavu veronauke treba izvoditi samo u školi, 10% je za to da se veronauka uči samo izvan škole, dok je 9% decidirano protiv uvođenja nastave veronauke. U pogledu nastavnog kadra koji bi realizovao nastavu veronauke, 26% roditelja smatra da to treba da budu sveštenici, 55% je mišljenja da to treba da budu posebno edukovani stručnjaci, a samo 9% misli da bi to mogli da budu dodatno obučeni postojeći nastavnici (učitelji, istoričari, filozofi, sociolozi...). Ovi odgovori pokazuju da većina roditelja želi i očekuje da njihova deca imaju edukovane i kvalifikovane nastavnike veronauke.

Najveći broj roditelja (38%) smatra da u izradi nastavnog plana i programa veronauke treba da učestvuju i Ministarstvo prosvete i Ministarstvo vera, znatan je broj i onih ( 36%) koji to očekuju samo od Ministarstva vera, izvestan broj (13%) navodi samo Ministarstvo prosvete, a 11% ispitanika očekuje da se i verske zajednice uključe. Što se tiče uzrasta kada treba početi sa verskom nastavom u školama, najviše je onih koji misle da treba početi od prvog razreda osnovne škole (44%), ukupno 13% roditelja navodi period od drugog do četvrtog razreda osnovne škole, 21% predlaže da se počne u petom razredu, 3% pominje neki od starijih razreda osnovne škole, a samo 6% smatra da sa nastavom veronauke treba početi tek u srednjoj školi.

Kao što se očekivalo, stavovi prema uvođenju veronauke u škole uslovljeni su u većoj ili manjoj meri određenim karakteristikama ispitanika. S obzirom na tri poduzorka formirana na osnovu mesta stanovanja, pristalice uvođenja veronauke najbrojnije su u poduzorku ispitanika iz Novog Pazara (78%), potom u beogradskom poduzorku (70%), a najmanje ih (55%) je među ispitanim građanima Subotice. Ako se ima u vidu način izbora uzorka, pri čemu su u Subotici ispitivanjem pre svega obuhvaćeni katolici (73%), a u Novom Pazaru muslimani (96%), dok u Beogradu preovlađuju pravoslavci, može se pretpostaviti da su ovakva opredeljenja i određene razlike između ove tri grupe ispitanika pre svega uslovljene njihovom konfesionalnom pripadnošću.

Konfesionalna pripadnost i stavovi prema uvođenju veronauke (%)

Podaci o vezi između konfesionalne pripadnosti i stavova prema uvođenju veronauke to potvrđuju (videti tabelu 1). To znači da se za uvođenje verske nastave u škole najviše zalažu muslimani (79% za a samo 2% protiv), potom pravoslavni (73% za a 13% protiv ), pa katolici (59% za , 17% protiv, a među njima je i najviše neodlučnih - 24%). Značajno je istaći da je slična tendencija uočena u istraživanju koje je sprovedeno u Crnoj Gori (Laušević, 1997): muslimani se u najvećem procentu zalažu za uvodjenje veronauke, zatim slede pravoslavni, i konačno katolici. Objašnjenje ovih razlika se donekle može naći u obrazloženjima ovih stavova. U odgovorima roditelja pripadnika katoličke veroispovesti koji nisu za uvođenje verske nastave češće se javlja obrazloženje da je to stvar porodice i crkve, i da deca već stiču versko obrazovanje pri crkvi ("Moja deca idu u crkvu i tamo uče veronauku"). Moguće je da pripadnici katoličke veroispovesti više od ostalih poklanjaju pažnju verskom obrazovanju u okviru porodice, kao i da je katolička crkva u tom pogledu bolje organizovana, zbog čega oni češće ističu da verska nastava u školi nije potrebna. Manja spremnost katolika da podrže uvođenje veronauke verovatno je donekle uslovljena i njihovom bojazni da će doći do podvajanja dece u školi, kao i bojazni od predominacije vere većinskog naroda.

Verovanje u Boga i stavovi prema uvođenju veronauke (%)

Stavovi roditelja prema uvođenju veronauke u škole povezani su sa pojedinim pokazateljima religioznosti kao što je verovanje u Boga (r=.383), proslavljanje (obeležavanje) verskih praznika u porodici (r=.281), učestalost odlaska u crkvu - bogomolju (r=.285). Među onima koji veruju u Boga 16% smatra da je nastava veronauke u školi neophodna, 63% da je potrebna, 13% je neodlučnih, a 7% je protiv uvođenja veronauke. Na drugoj strani, neverujući roditelji su češće protiv uvođenja veronauke (45%), mada i među njima ima onih (34%) koji smatraju da je veronauka u školi potrebna (videti tabelu br. 2 ). Značajno je istaći da stav ispitanih roditelja prema verskoj nastavi donekle zavisi i od toga da li je njihov bračni drug (odnosno drugi roditelj) iste veroispovesti. Za uvođenje veronauke u škole češće se zalažu ispitanici čiji su supružnici iste veroispovesti (76%) nego oni iz konfesionalno mešovitih brakova (46%), što se može objasniti anticipacijom moguće konfliktne situacije u kojoj bi se našlo njihovo dete a i sami roditelji prilikom odlučivanja i izbora koju će nastavu pohađati. Povezanost odnosa prema verskim praznicima i stavova prema verskoj nastavi ogleda se u tome što pozitivne stavove prema uvođenju veronauke češće zastupaju oni ispitanici koji su revnosniji u obeležavanju verskih praznika. Ispitanici u čijoj se porodici obeležavaju svi važni praznici su češći pobornici uvođenja veronauke (78% ) u poređenju sa onima koji proslavljaju samo najvažnije praznike (62%). Povezanost učestalosti odlaska u crkvu (bogomolju) sa stavovima prema uvođenju veronauke znači da se za uvođenje veronauke u škole najviše zalažu (86%) građani koji su najrevnosniji u pohađanju crkve (bogomolje). Međutim, treba istaći da i među revnosnima ima onih koji su protiv verske nastave (8%) ili su neodlučni (7%), kao i što među građanima koji ne pohađaju verske objekte ima pristalica veronauke (42%).

Uzrast dece i stavovi prema uvođenju veronauke (%)

Stavovi prema uvođenju veronauke nisu uslovljeni polom i starošću ispitanika, kao ni socioprofesionalnom pripadnošću, što znači da se roditelji različitog pola, nivoa obrazovanja, zanimanja i godina starosti ne razlikuju međusobno u pogledu svojih opredeljenja. Izvesne razlike mogu se uočiti u odgovorima roditelja u zavisnosti od uzrasta dece. Najveći pobornici uvođenja veronauke u škole su ispitanici koji imaju decu predškolskog i osnovnoškolskog uzrasta (73%), a zatim oni koji imaju decu i u osnovnoj i u srednjoj školi (67%). Pristalica uvođenja veronauke najmanje je (56%) među onima koji imaju samo decu srednjoškolskog uzrasta (videti tabelu br. 3). Nesumnjivo je da su stavovi ispitanih roditelja delimično uslovljeni određenim referentnim okvirom, a to su u ovom slučaju njihova deca i škola koju pohađaju. Može se pretpostaviti da ispitanici koji imaju samo decu srednjoškolskog uzrasta smatraju da je na tom uzrastu kasno počinjati nastavu veronauke, kao i da su učenici srednje škole već opterećeni postojećim gradivom i školskim obavezama. O osnovanosti ovakvog tumačenja govori i već saopšteni podatak da samo 6% ispitanika smatra da sa nastavom veronauke treba početi tek u srednjoj školi. Ovo bi trebalo imati u vidu i pri odlučivanja o uvođenju veronauke u škole i prilikom izrade nastavnog plana i programa za realizaciju verske nastave.

Zaključci

Ispitivanje stavova roditelja prema uvođenju veronauke pokazuje da je većina roditelja pristalica verske nastave u školi, ali se uglavnom zalažu da to bude izborni predmet za one koji to žele. Ovakvo opredeljenje ukazuje na zainteresovanost mnogih roditelja da njihova deca uče veronauku, ali i na zalaganje za mogućnost slobodnog izbora. To govori kako o dopuštanju mogućnosti drugačijeg opredeljenja, tako i o očekivanju da se njihovi stavovi i opredeljenja njihove dece razumeju i tolerišu.

Osnovni razlozi za uvođenje veronauke po mišljenju ispitanih roditelja su sticanje znanja o sopstvenoj veri radi očuvanja tradicije i nacionalnog identiteta, sticanje opšte kulture i obrazovanja, kao i doprinos veronauke moralnom vaspitanju. Roditelji koji su protiv uvođenja veronauke smatraju da versko obrazovanje i vaspitanje treba da se realizuje u porodici i u odgovarajućoj verskoj ustanovi. Ovo sa jedne strane znači da su njihova deca već uključena u neki vid veronauke dok sa druge strane postoji bojazan od ugrožavanja slobodnog izbora i naglašavanja verskih razlika.

Iako je odnos prema uvođenju veronauke pozitivno povezan sa pojedinim pokazateljima religioznosti, treba istaći da pristalica uvođenja veronauke (doduše u manjem broju) ima i među onima koji nisu religiozni, a da se protivnici mogu naći i među verujućima. To sugeriše zaključak da odnos prema verskoj nastavi u školi nije uslovljen samo religioznošću roditelja, već i drugim faktorima kao što su konfesionalna pripadnost, uzrast dece, veroispovest bračnog druga (drugog roditelja).

Roditelji očekuju da nastavu veronauke treba da realizuju posebno edukovani stručnjaci, a da u izradi nastavnog plana i programa zajednički treba da učestvuju Ministarstvo vera i Ministarstvo prosvete. Od naročitog značaja je podatak da većina onih roditelja koji su za uvođenje veronauke misli da sa verskom nastavom treba početi u osnovnoj školi, pre svega u prvom razredu (44%), dok je neznatan broj onih (6%) koji smatraju da sa nastavom veronauke treba početi tek u srednjoj školi. Iako u ispitivanju nismo tražili obrazloženje ovog stava, ovaj podatak zaslužuje posebnu pažnju i dalje provere. Ovo pogotovu zato što je u izvesnoj kontradikciji sa nalazom ranijeg ispitivanja Instituta za pedagoška istraživanja, prema kome su srednjoškolci zainteresovani za nastavu veronauke. Moguće je da su se roditelji rukovodili najoptimalnijim vremenom za početak verske nastave, dok su učenici iskazali opšti stav prema veronauci, bez obzira na školski uzrast kada se ona izvodi.

U celini gledano, može se zaključiti da roditelji imaju velika očekivanja od uvođenja veronauke u škole, što posebno obavezuje sve relevantne učesnike u osmišljavanju i realizaciji ovog nastavnog predmeta. Stoga postoji opasnost da bi ishitrene odluke, nedovoljna i neadekvatna pripremljenost izneverili očekivanja roditelja i time izazvali sasvim suprotan efekat od planiranog i željenog.

Korišćena literatura:

Babić, J.(1988): Tri dimenzije obrazovanja, Zbornik 21 Instituta za pedagoška istraživanja, Beograd, str. 73-78.

Kuburić, Z.(1997): Vjeronauka je neophodna, Vaspitanje i obrazovanje br.4, Podgorica, str. 75.

Laušević, S.(1997): Javno mnjenje i religija, , Vaspitanje i obrazovanje br.4, Podgorica, str.23-26.

Petrović, A.,Božičković, V.,(2001): Veronauka u školama: da ili ne?, Skup “Antropološke odrednice religioznosti”, Otvoreni univerzitet, Subotica.

Vasović, M.(2001): Odnos prema religiji i uvođenju veronauke u škole, u: S. Mihajlović: Političko nezadovoljstvo građana Srbije, Centar za proučavanje alternativa, Beograd.